Carlos Ghosn, cựu Chủ tịch Nissan, đã trốn khỏi Nhật Bản và trở về Lebanon, nơi ông là một công dân hợp pháp và từng sống trong những tháng năm thơ ấu. Interpol phát lệnh truy nã đỏ với Ghosn. Nhật Bản đòi dẫn độ Ghosn. Cuộc sống của ông như thế nào kể từ ngày trốn khỏi Tokyo và đối mặt với nhiều án kiện tụng, tráp hầu tòa như vậy?
Mới đây, Wall Street Journal đã có bài viết phân tích sâu về Carlos Ghosn tại Lebanon, trong đó hé lộ đa chiều về cuộc sống mới của ông, từ bối cảnh chính trị tại Lebanon đến những kế hoạch, nhất cử nhất động trong đời sống tình cảm và công việc của ông. Bài viết sau được lược dịch từ Wall Street Journal.
Màn đêm buông xuống trên thủ đô Lebanon, Carlos Ghosn ngồi vào góc nhỏ một nhà hàng mờ ảo thiếu ánh sáng, cách ngôi nhà ông đang ở một quãng tản bộ ngắn. Một người phục vụ đến gần. Bằng tiếng Ả Rập, Ghosn gọi một tách espresso.
Một vệ sĩ, sau khi xem xét kỹ nơi này, đã lui ra. Một số doanh nhân người Lebanon ngồi nói chuyện gần đó, thì thầm và lặng lẽ vài ba điều về người đàn ông quyền lực một thời của ngành công nghiệp ô tô, từng xuất hiện trên khắp các mặt báo toàn thế giới cách đây mấy tuần vì trốn khỏi căn nhà nơi ông bị giam giữ ở Tokyo và ra khỏi Nhật Bản trong một chiếc hộp đen lớn trên chiếc máy bay riêng.
Cuộc sống mới của Ghosn ở Lebanon được ông kể chậm rãi giữa những lần nhấp ngụm espresso. Vẫn còn rất nhiều dè chừng! Ông không thể đi xa khỏi đất nước nơi ông đã sinh ra vì có thể bị bắt giữ và tình hình bất ổn trong hoạt động ngân hàng ở Lebanon gây khó khăn cho Ghosn trong vấn đề tài chính. Đôi khi, các cuộc biểu tình trên đường phố cũng khiến cho việc di chuyển trên toàn đô thị trở nên khó khăn.
Hơn tất cả, Ghosn luôn luôn phải cẩn trọng với Nissan và chính quyền Nhật Bản, vì ông có thể đang bị theo dõi.
“Tôi đã được khuyên phải tự bảo vệ mình”, ông nói. “Ngay cả việc xây dựng lối đi vào nhà, cũng là những người Nhật đến làm. Tôi không biết ý định của họ là gì. Mọi người thông báo với tôi rằng có rất nhiều người Nhật Bản đang đến, chụp ảnh và quan sát”.
Một số cơ quan báo chí tụ tập trước cửa nhà Ghosn ở Beirut. Ảnh: Wall Street Journal
Cuộc đời một bước lên máy bay, hai bước lên máy bay, đi khắp toàn cầu của Ghosn đã kết thúc. Trọng tâm lớn nhất của ông vào lúc này là cuộc tổng phản công chống lại những cáo buộc đang dội vào đầu ông, khi ông là người đứng đầu liên minh ô tô Renault SA và Nissan Motor Co., rằng ông đã chiếm đoạt tiền của công ty và giấu tiền bồi thường. “Tôi đang nói về việc ngăn chặn sự vấy bẩn danh tiếng của tôi, di sản của tôi và quyền lợi của tôi”, ông nói.
Khi được hỏi liệu ông có điều gì cần nói lời xin lỗi vì đã bỏ trốn không, mắt Ghosn nheo lại. “Xin lỗi vì cái gì…?”, ông hỏi. “Xin lỗi ai? Nissan? Renault?”
Ghosn trở về quê hương nơi ông đã rời đi khi là một chàng trai trẻ. Sự trở về của ông là một sự trùng hợp kỳ lạ đối với một chính phủ từ lâu vẫn nghĩ ông là một công dân của thế giới, tích lũy nhà cửa và hộ chiếu ở một số lục địa. Thời tuổi trẻ ông đã lớn lên ở cả Paris và Tokyo, học ở Standford College. Không có nơi nào nói tiếng Ả Rập.
Nhưng ngay lúc này, Lebanon, quốc gia đã đưa khuôn mặt của Ghosn lên một con tem bưu chính, đang bị phản đối dữ dội bởi các cuộc biểu tình bạo lực đòi lật đổ thể chế Lebanon. “Carlos Ghosn là một trong số họ”, Ahmad Jammoul, một sinh viên 21 tuổi, tuần hành trong cuộc biểu tình mới nhất, nói.
Tuy nhiên, người phát ngôn của Ghosn trả lời ông “không phải là một phần của thể chế Lebanon, không hề có chức năng chính trị trong quốc gia và không có kế hoạch chen chân vào đó”.
Có thể nói, ông quay về không đúng thời điểm. Ghosn đã có một chuyến chạy trốn đắt tiền - thuê chiếc máy bay phản lực để ra khỏi Nhật Bản trong một hộp thiết bị âm thanh và phải nộp gần 15 triệu USD tiền mặt cho tòa án - trong khi Lebanon đang trong thời điểm thảm họa tiền tệ.
Các cuộc biểu tình diễn ra liên miên ở Lebanon, gần đây nhất là bắt đầu vào tháng 10/2019, sau khi chính phủ liên bang đề xuất thuế đối với WhatsApp, ứng dụng nhắn tin được ưa chuộng. Người biểu tình trở nên hung bạo, đổ sự giận dữ gia tăng trên chính trị quốc gia, đổ lỗi cho chính quyền khiến hệ thống tài chính sụp đổ.
Lebanon đang xảy ra một số cuộc biểu tình. Ảnh: Wall Street Journal
Nhưng Carlos Ghosn giờ đây “không tò mò và tránh xa chuyện chính trị của Lebanon”. Lần đầu tiên trong nhiều năm, Ghosn có thời gian trong tay. Vợ chồng ông tổ chức các tiệc tối cho bạn bè trong biệt thự của họ ở Beirut. Ông kết nối lại với các bạn cùng lớp thời thơ ấu, thăm những nơi ông từng qua trước đây, trượt tuyết và đi dạo trong núi. Mới đây, ông và vợ đã đi nghe Dàn nhạc Philharmonic của Lebanon chơi Bản giao hưởng số 5 của Beethoven.
“Tôi phải giúp bản thân hồi phục”, ông nói. “Sức khỏe của tôi trong 14 tháng ở Nhật Bản thật sự có vấn đề”.
Một buổi chiều cuối tháng, ông đưa con trai 25 tuổi của mình, Anthony, lần đầu tiên đến căn hộ nơi ông lớn lên. Nó nằm trong một khu dân cư thuộc tầng lớp lao động bao quanh tàn tích của một nhà thờ thế kỷ thứ năm.
Một chủ quán cà phê 64 tuổi cố gắng đến gần chào đón ông Ghosn tuy nhiên đã bị vệ sĩ chặn lại. Họ nhận ra là anh em họ xa. Các vệ sĩ của Ghosn đã lùi lại.
“Chào mừng đến Lebanon”, người đó nói và giải thích với Ghosn về mối quan hệ họ hàng của hai người.
Chung cư này và con đường kia là nơi cư trú thời thơ ấu của Ghosn. Ông sinh ra ở Porto Velho, Brazil, trong khu rừng rậm Amazon, bố mẹ là người Lebanon.
Cha của ông, Georges Ghosn, đã đưa gia đình trở lại Lebanon khi Ghosn 6 tuổi. Vào thời điểm đó, Georges Ghosn đã bị bắt vì liên quan đến cái chết của một linh mục.
Cảnh sát cho rằng Georges và vị linh mục đã buôn lậu kim cương và ngoại hối quốc tế. Cha của Ghosn thừa nhận việc buôn bán và bị kết án tới 15 năm tù.
Georges được ra tù sớm, khi Ghosn 16 tuổi. 4 tháng sau, ông ta lại bị bắt với khoảng 35.000 USD tiền giả và bị kết án ba năm tù nữa.
Ghosn từ chối nói về cha mình. Giai đoạn cha ông đi tù là một giai đoạn đau đớn đối với ông. Việc ông vượt qua thời gian đó đã là một sự dũng cảm.
Mẹ của Ghosn đã gửi ông đến một trường đại học ngoài công lập, Notre Dame de Jamhour. Ở đó, ông vừa là một học sinh xuất sắc vừa có tính nổi loạn.
Năm 1971, Ghosn tốt nghiệp trung học và chuyển đến Paris để tiếp tục đi học. Khi sự nghiệp trong ngành công nghiệp ô tô của Ghosn cất cánh, ông hiếm khi đến thăm Lebanon. Công việc chính đầu tiên của ông là giám sát viên trẻ tuổi nhà sản xuất lốp xe Michelin ở Brazil.
Năm 2008, ông đã mua một cổ phần lớn trong một nhà máy rượu ở Lebanon. Chỉ vài năm sau, sau khi ly hôn vào 2012, ông kết hôn với người vợ thứ hai của mình, Carole.
Vào năm 2012, Nissan đã mua cho ông Ghosn một biệt thự trong khu phố Ashrafieh, một khu phố chỉ toàn biệt thự và tòa nhà chung cư sang trọng, khiến nó mang biệt danh là Paris của Trung Đông. Nissan đã trả khoảng 9 triệu USD, sau đó thêm 7,6 triệu USD cải tạo nhà.
Carlos Ghosn và vợ trong một sự kiện liên hoan phim Cannes năm 2017. Ảnh: Wall Street Journal
Vụ bắt giữ Ghosn vào tháng 11/2018 đánh dấu sự khởi đầu của một cuộc xung đột kéo dài hàng năm với hệ thống tư pháp Nhật Bản. Sau nhiều tháng ngồi tù, thường là biệt giam, Ghosn được chỉ định ở trong một căn hộ tại Tokyo với sự giám sát của webcam và lệnh cấm liên lạc với vợ.
Trốn khỏi Tokyo và chạy trốn đến Lebanon, đoàn tụ với vợ và bắt đầu cuộc sống mới. Nhật Bản mong muốn dẫn độ Ghosn. Tuy nhiên, Lebanon không dẫn độ cư dân của mình, nghĩa là Ghosn sẽ không quay lại đối mặt với phiên tòa tại Nhật Bản.
Phó công tố viên Tokyo, Takahiro Saito, đã đề cập trong một văn bản khẳng định rằng “Ghosn không chịu phán quyết của tòa án quốc gia và tìm cách trốn tránh trừng phạt vì những tội ác cá nhân của mình”.
Sau khi trốn khỏi Tokyo hôm 30/12, Ghosn bắt đầu đặt nền móng cho cuộc sống mới của mình. Ông ngay lập tức đến thăm chủ tịch Lebanon, người không hề biết kế hoạch trốn thoát của Ghosn. Luật sư người Lebanon của ông, có mối liên hệ chính trị chuyên sâu ở Beirut, đã gọi điện cho các chính trị gia và biên tập viên báo chí để công bố về sự giúp đỡ của họ với quyết tâm tị nạn của Ghosn tại Lebanon.
Ông Ghosn cũng đã thực hiện chiến dịch tiếp thị quan hệ công chúng và có thẩm quyền của mình để phản đối Nissan và chính quyền Nhật Bản. Cứ mỗi tuần, ông lại đánh xe ô tô đến nơi làm việc của luật sư người Lebanon ở trung tâm Beirut.
Ghosn được cấp một nơi làm việc nhỏ, nhìn ra một trường đại học và một nhà thờ. Ông sử dụng một phòng hội nghị truyền hình để nói chuyện với các luật sư và cố vấn quan hệ công chúng của mình ở Tokyo, Paris và New York.
“Tôi phải chăm sóc bản thân mình”, Ghosn nói. “Tôi không cần phải chăm sóc cho tất cả các công ty này. Tôi làm việc với một nhóm các cá nhân. Họ đã kinh qua nhiều trận chiến, tuy nhiên những người tôi làm việc cùng thực sự quan trọng”.
Ghosn đã đệ đơn kiện phản đối Renault, cáo buộc nhà sản xuất ô tô Pháp nợ ông khoản tiền lương hưu 250.000 euro sau khi ông từ chức chủ tịch. Các luật sư của ông đã đệ đơn kiện lên một tòa án tại Amsterdam với cáo buộc Nissan và Mitsubishi Motors đã sa thải Ghosn một cách không công bằng. Trong khi đó, các luật sư đại diện cho mối quan hệ đối tác ba bên này nói việc sa thải Ghosn là hợp lý.
“Đó là một cuộc đấu tranh không cân bằng”, ông nói. “Các doanh nghiệp có tiềm lực tài chính mạnh”.
Carlos Ghosn trong buổi họp báo lần đầu tiên hôm 8/1 sau khi ông trốn khỏi Tokyo. Ảnh: Wall Street Journal
Các sĩ quan Lebanon yêu cầu Ghosn không được nói điều gì tạo căng thẳng giữa Beirut và Tokyo. Điều đó khiến ông phải “nhẹ nhàng” hơn sau cuộc họp báo ngày 8/1, trong đó ông đã mắng mỏ Nissan và hệ thống tư pháp Nhật Bản.
Ông Ghosn đã nghĩ đến việc chỉ trích chính quyền Nhật Bản và cáo buộc các quan chức âm mưu với Nissan để lật đổ ông. Nissan và các công tố viên Nhật Bản phủ nhận điều đó.
Đại sứ Nhật Bản tại Lebanon đã khuyên Tổng thống Lebanon rằng “Ghosn rời khỏi Nhật Bản một cách bất hợp pháp và đến Lebanon là việc vô cùng đáng tiếc và không thể bỏ qua của chính phủ liên bang Nhật Bản”.
Chính quyền Lebanon không đáp lại gì. Tuy vậy, ở Lebanon, sẽ là một tội ác nếu một công dân gây tổn thương cho mối quan hệ của Lebanon với một quốc gia khác.
“Tôi có thể không làm gì gây nguy hiểm cho sự kết nối giữa các quốc gia”, Ghosn sau đó đã nói như vậy.