Nhà Trắng lập luận rằng mức thuế mới là cần thiết để bảo vệ ngành công nghiệp ô tô Mỹ và củng cố cơ sở công nghiệp và chuỗi cung ứng của nước này.
Theo Cục Phân tích Kinh tế, năm ngoái, Mỹ đã nhập khẩu 475 tỷ USD phụ tùng ô tô, động cơ và xe cộ, chủ yếu từ Mexico, Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức và Canada.
Trong khi đó, sự hiện diện của Trung Quốc trong ngành công nghiệp ô tô Mỹ đã bị hạn chế kể từ khi ông Trump phát động cuộc chiến thương mại đầu tiên vào năm 2018 và áp thuế đối với hàng hóa trị giá 380 tỷ USD của Trung Quốc.
Theo JATO Dynamics, một công ty nghiên cứu thị trường ô tô, "xe hạng nhẹ" do Trung Quốc sản xuất - ô tô, xe tải và xe máy - chỉ chiếm 0,4% doanh số bán xe hạng nhẹ tại Mỹ vào năm 2024.
Sự hạn chế này phần lớn là do mức độ nhận diện thương hiệu thấp tại Mỹ đối với các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc và mức thuế 100% do cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden áp dụng vào năm ngoái.
Bắt đầu từ năm 2027, Mỹ cũng sẽ cấm bán bất kỳ phần cứng hoặc phần mềm "xe kết nối" nào do Trung Quốc sản xuất với lý do liên quan đến vấn đề “an ninh quốc gia”. Những hệ thống này thường thấy trong xe điện, cho phép xe trao đổi dữ liệu qua Bluetooth, Wi-Fi hoặc vệ tinh.
Sam Fiorani, phó chủ tịch dự báo xe toàn cầu tại AutoForecast Solutions, cho rằng các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc sẽ ít bị ảnh hưởng ngay lập tức bởi thuế quan của Mỹ hơn so với các đối thủ cạnh tranh toàn cầu của họ, điều này vô hình chung có thể mang lại cho họ lợi thế lâu dài.
“Với các thương hiệu châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc chịu gánh nặng tài chính từ thị trường Mỹ, các thương hiệu Trung Quốc hiện đã làm suy yếu các đối thủ cạnh tranh. Chi phí kinh doanh tại Mỹ sẽ gây tổn hại cho mọi nhà sản xuất ô tô tại thị trường đó, nhưng các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc không phụ thuộc vào Mỹ để có doanh thu đáng kể”, Fiorani nhận định.
Fiorani cho biết các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đặc biệt cũng có thể hưởng lợi khi các đối thủ cạnh tranh của họ phải đối mặt với chi phí cao hơn do thuế quan, có khả năng khiến họ cạnh tranh hơn về chi phí ở các thị trường khác.
Theo các chuyên gia, lợi ích sẽ rõ ràng nhất ở thị trường xe điện, ngay cả khi họ vẫn bị cấm vào Mỹ.
Trung Quốc hiện thống trị cả sản xuất xe điện và sản xuất pin. Năm ngoái, công ty xe điện BYD của nước này đã vượt qua Tesla của Elon Musk về doanh thu toàn cầu hàng năm nhờ doanh số bán hàng trong nước mạnh mẽ.
Trong khi các đối thủ gặp khó, các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc lại ở chiều ngược lại trước mức thuế quan mới của Mỹ với ngành ô tô.
Trung Quốc cũng là quê hương của 6 trong số 10 nhà sản xuất pin xe điện hàng đầu thế giới.
Trong khi thuế quan của Tổng thống Trump dự kiến sẽ có tác động hạn chế đến Tesla, công ty ít phụ thuộc vào các bộ phận nước ngoài hơn, các chuyên gia đánh giá chúng sẽ gây tổn hại đến các đối thủ cạnh tranh tiềm năng của BYD như Hyundai của Hàn Quốc, Nissan của Nhật Bản và BMW và Mercedes của Đức.
Tu Le, CEO của Sino Auto Insights, cho biết chính sách thuế quan của ông Trump và việc thúc đẩy sản xuất trong nước tại Mỹ có thể khiến các thương hiệu Mỹ kém cạnh tranh hơn trong dài hạn, nhưng lại vô tình có lợi cho Trung Quốc.
"Thực tế là nếu mọi thứ tiếp tục như hiện tại đối với ngành công nghiệp ô tô Mỹ thì ngành này có thể không có khả năng cạnh tranh trong bốn năm nữa. Thay vì đầu tư vào năng lượng sạch hoặc cơ sở hạ tầng sạc, họ đang tập trung vào việc đưa các nhà máy trở lại Mỹ", CEO của Sino Auto Insights nói.
Tuy nhiên, các nhà cung cấp phụ tùng ô tô Trung Quốc có thể là các đối tượng phải chịu hậu quả lớn hơn từ thuế quan so với các nhà sản xuất ô tô do họ tiếp xúc nhiều hơn với thị trường Mỹ, theo Nick Marro, nhà kinh tế trưởng khu vực Châu Á tại Economist Intelligence Unit.
"Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc không bán được nhiều xe tại Mỹ đặc biệt là do thuế quan cao đối với xe điện, loại xe mà các thương hiệu Trung Quốc có xu hướng thống trị. Tuy nhiên, các nhà sản xuất phụ tùng ô tô Trung Quốc từ trước đến nay lại coi Mỹ là một thị trường lớn", Marro cho hay. "Nếu xảy ra gián đoạn, có khả năng sẽ ảnh hưởng đến các thành phần trung gian trong chuỗi cung ứng, có thể gây ra hiệu ứng dây chuyền đối với quá trình lắp ráp cuối cùng của xe ô tô tại Mỹ".
Một câu hỏi quan trọng xung quanh thuế quan ô tô của ông Trump là chúng sẽ ảnh hưởng như thế nào đến các nhà sản xuất Trung Quốc và các nhà sản xuất nước ngoài khác đã chuyển đến Mexico để tận dụng Hiệp định Mỹ-Mexico-Canada (USMCA) và gần biên giới Mỹ.
Sau cuộc chiến thương mại năm 2018 của ông Trump với Bắc Kinh, nhiều nhà sản xuất Trung Quốc đã chuyển hoạt động sang Đông Nam Á và sau đó là Mexico để tránh thuế quan.
Do đó, hoạt động thương mại của Mexico với Mỹ đã tăng vọt, vượt qua Trung Quốc để trở thành đối tác thương mại hàng đầu của Mỹ vào năm 2023.
Vào năm 2024, Mexico cung cấp hơn 40% phụ tùng ô tô vào đất Mỹ, nhưng nhiều phụ tùng có nguồn gốc từ các nhà máy Trung Quốc đã thành lập hoạt động tại đây trong tám năm qua.
Trong khi các ngành công nghiệp ô tô của Mexico và Canada sẽ nhận được một số miễn trừ khỏi mức thuế 25% của ông Trump nhờ USMCA, Mexico City dự kiến sẽ đánh giá lại cơ sở sản xuất tại Trung Quốc của mình khi cố gắng đàm phán giảm thêm thuế quan.
Tờ Financial Times trích dẫn những người quen thuộc với vấn đề này đã đưa tin vào tháng trước rằng Bộ Thương mại Mexico đã trì hoãn việc phê duyệt một cơ sở sản xuất BYD do lo ngại công nghệ ô tô thông minh có thể vượt qua biên giới Mỹ.
Tu Le cho rằng một số công ty Trung Quốc có thể xin phép thành lập cơ sở sản xuất tại Mỹ.
"Tôi nghĩ rằng sẽ có một cơ hội lớn cho các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đàm phán về cách xây dựng tại Mỹ. Chính quyền Mỹ có thể thấy rằng có sự đầu tư đang diễn ra tại EU", ông Tu Le nói.
Một sự phát triển như vậy sẽ diễn ra sau những động thái tương tự của các nhà sản xuất ô tô châu Á khác, chẳng hạn như Hyundai của Hàn Quốc, gần đây đã công bố khoản đầu tư 21 tỷ USD vào Mỹ trước thời hạn áp thuế.
Ilaria Marzocco, một thành viên cấp cao chuyên về kinh doanh và kinh tế Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), cho biết triển vọng của các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc vẫn chưa chắc chắn do những hạn chế hiện tại đối với "xe kết nối" do Cục Công nghiệp và An ninh áp đặt vào tháng 1.
"Tôi nghĩ rằng nhiều người đanh có suy đoán về một thỏa thuận mà các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc sẽ đầu tư vào Mỹ. Nhưng ngoài vấn đề chính trị đang gây nhiều thách thức, những hạn chế hiện tại đối với xe kết nối sẽ khiến điều đó trở nên rất khó khăn", Marzocco nhấn mạnh.