Trung Quốc là nước sản xuất và xuất khẩu than chì hàng đầu thế giới. Quốc gia này cũng tinh chế hơn 90% than chì trên thế giới thành vật liệu được sử dụng trong hầu hết các cực dương của pin EV.
Kiên Huỳnh, giám đốc thương mại của Alkemy Capital Investments, công ty tập trung phát triển các dự án trong lĩnh vực kim loại chuyển đổi năng lượng, cho biết: “Động thái táo bạo và bất ngờ của Trung Quốc đối với than chì đã khiến chúng tôi ngạc nhiên, đến sớm hơn nhiều so với dự đoán của bất kỳ ai”.
Bắc Kinh yêu cầu giấy phép xuất khẩu vào thời điểm nhiều chính phủ nước ngoài đang tăng áp lực lên các công ty Trung Quốc về hoạt động công nghiệp của họ.
Liên minh châu Âu đang cân nhắc việc đánh thuế đối với xe điện do Trung Quốc sản xuất, cho rằng họ được hưởng lợi không công bằng từ các khoản trợ cấp. Ngoài ra, chính phủ Mỹ vào đầu tuần này đã mở rộng các biện pháp hạn chế khả năng tiếp cận chất bán dẫn của các công ty Trung Quốc, bao gồm cả việc ngừng bán các chip trí tuệ nhân tạo tiên tiến hơn do Nvidia sản xuất.
Tổng thống Mỹ Joe Biden cũng đã có buổi thảo luận về các khoáng sản quan trọng ở Washington vào thứ Sáu với các quan chức EU như một phần của một loạt cuộc đàm phán trên diện rộng.
Các hạn chế về than chì của Trung Quốc tương tự như các hạn chế được áp dụng kể từ ngày 1 tháng 8 đối với hai kim loại sản xuất chip là gallium và germanium. Gần đây, các hạn chế đã làm giảm xuất khẩu những kim loại này và đẩy giá bên ngoài quốc gia lên cao.
Hành động này đang tăng cường nỗ lực của các thợ mỏ bên ngoài Trung Quốc nhằm đưa các dự án than chì thành hiện thực trong khi nỗ lực tìm kiếm giải pháp thay thế cũng sẽ được tăng cường.
Giám đốc điều hành của Northern Graphite Hugues Jacquemin cho biết: “Điều mà Trung Quốc đang nói với phương Tây với quyết định này là chúng tôi sẽ không giúp các bạn sản xuất ô tô điện, các bạn phải tìm cách riêng để làm điều đó”.
Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết động thái thắt chặt mới nhất là "có lợi cho việc đảm bảo an ninh và ổn định của chuỗi cung ứng và chuỗi công nghiệp toàn cầu, đồng thời có lợi cho việc bảo vệ an ninh và lợi ích quốc gia tốt hơn".
Cơ quan này nói thêm rằng không nhắm mục tiêu vào bất kỳ quốc gia cụ thể nào. Theo dữ liệu hải quan Trung Quốc, những người mua than chì hàng đầu từ Trung Quốc bao gồm Nhật Bản, Mỹ, Ấn Độ và Hàn Quốc.
Theo các hạn chế mới, kể từ ngày 1 tháng 12, Trung Quốc sẽ yêu cầu các nhà xuất khẩu phải xin giấy phép vận chuyển hai loại than chì, bao gồm vật liệu than chì tổng hợp có độ tinh khiết cao, độ cứng cao và cường độ cao, than chì vảy tự nhiên và các sản phẩm của nó.
Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết ba loại mặt hàng than chì "có độ nhạy cao" đã được kiểm soát tạm thời và được đưa vào danh sách mới.
Trong khi đó, nước này đã bỏ các biện pháp kiểm soát tạm thời đối với 5 mặt hàng than chì ít nhạy cảm hơn được sử dụng trong các ngành công nghiệp cơ bản như thép, luyện kim và hóa chất.
Với doanh số bán xe điện ngày càng tăng, các nhà sản xuất ô tô đang chạy đua để hạn chế nguồn cung từ bên ngoài Trung Quốc, nhưng tình trạng thiếu hụt đang ngày càng gia tăng.
Kang Dong-jin, nhà phân tích tại Hyundai Motor Securities cho biết: “Với hạn chế xuất khẩu than chì mới này, các công ty Hàn Quốc vốn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu than chì của Trung Quốc sẽ cần tìm kiếm các giải pháp thay thế, chẳng hạn như các mỏ từ Mỹ hoặc Úc, nhưng nó có thể sẽ làm tăng gánh nặng chi phí cho nhiều người”.
Bộ Thương mại Hàn Quốc cho biết trong một tuyên bố rằng họ đã tổ chức một cuộc họp vào thứ Sáu với các nhà sản xuất pin và vật liệu về cách ứng phó với các hạn chế xuất khẩu.
Bộ trưởng Công nghiệp Hàn Quốc Ahn Duk-geun nói: “Chính phủ Hàn Quốc sẽ liên lạc chặt chẽ để tránh sự gián đoạn sản xuất trong lĩnh vực pin lithium-ion”.
Người phát ngôn hàng đầu của chính phủ Nhật Bản Hirokazu Matsuno vào thứ Sáu cho hay nước này có kế hoạch hỏi Trung Quốc về “chính sách hoạt động” của các biện pháp mới và sẽ “thực hiện các bước thích hợp” nếu chúng vi phạm các quy tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới.
Trong khi đó, cổ phiếu của các nhà sản xuất pin và xe sử dụng năng lượng mới của Trung Quốc đã tăng sau thông báo này.
Các nhà phân tích cho biết vẫn chưa rõ các biện pháp mới đối với than chì sẽ có tác động như thế nào trong thời gian ngắn.
Ivan Lam, nhà phân tích cấp cao tại Counterpoint Research, nhận định: “Việc kiểm soát này không phải là lệnh cấm hoàn toàn và không có tác động đáng kể đến bất kỳ ngành nào trong thời gian kiểm soát tạm thời trước đó”.
Giá than chì vảy tự nhiên là 3.950 nhân dân tệ (539,62 USD)/ tấn trong tuần này, giảm 25,5% so với đầu năm nay do nhu cầu từ lĩnh vực xe điện giảm, theo công ty tư vấn Mysteel.
Tom Kavanagh, người đứng đầu bộ phận pin kim loại tại cơ quan định giá hàng hóa và năng lượng Argus, cho biết: “Hành động này có thể đưa họ vào quỹ đạo đi lên trên phạm vi quốc tế, đồng thời giữ giá nội địa ở mức thấp đối với các nhà sản xuất pin Trung Quốc”.
Tuy nhiên, xuất khẩu có thể sẽ tăng trước ngày 1 tháng 12, Echo Ma, nhà phân tích tại Rystad Energy, cho biết, đặc biệt là sang các nước có ngành công nghiệp pin lâu đời như Nhật Bản, Hàn Quốc và Mỹ.
Trung Quốc đã giảm khai thác than chì tự nhiên trong những năm gần đây để bảo vệ môi trường, thay vào đó tăng sản lượng than chì tổng hợp kể từ năm 2021. Dạng tổng hợp được sản xuất bằng sản phẩm phụ của quá trình lọc dầu hiện chiếm 70% sản lượng của Trung Quốc.
Các công ty khai thác mỏ ở Mỹ cho rằng động thái của Trung Quốc nhấn mạnh sự cần thiết của việc Washington phải nới lỏng quy trình xem xét giấy phép của chính mình. Theo Liên minh Đổi mới Ô tô, đại diện cho các công ty chuỗi cung ứng ô tô, gần một phần ba lượng than chì tiêu thụ ở Mỹ là đến từ Trung Quốc.
Rich Nolan, người đứng đầu tập đoàn thương mại Hiệp hội Khai thác quốc gia Mỹ cho biết: “Đã đến lúc Mỹ phải dựa vào nguồn tài nguyên khoáng sản khổng lồ của mình và xây dựng chuỗi cung ứng khoáng sản an toàn, có trách nhiệm mà chúng tôi rất cần”.