Tăng cường phát triển xe điện
Khi ngành công nghiệp ô tô toàn cầu hướng tới điện khí hóa để đạt được mức phát thải bằng 0 vào năm 2050, nhu cầu ngày càng tăng đối với xe điện (EV) và pin chủ yếu được đáp ứng bởi Trung Quốc, quốc gia chiếm hơn 70% hoạt động lắp ráp, sản xuất pin và tinh chế EV toàn cầu.
Đứng trước sự khủng hoảng chuỗi cung ứng toàn cầu sau các đợt phong tỏa do Covid-19 và cuộc chiến của Nga với Ukraine, các thị trường xe điện lớn như Mỹ và Châu Âu đang tìm cách giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc và đa dạng hóa sang các thị trường khác mang lại độ tin cậy và ổn định cao hơn. Do đó, Đông Nam Á đã nổi lên để trở thành một trung tâm sản xuất thay thế quan trọng cho xe điện và pin EV, tận dụng tiềm năng sản xuất tổng thể cũng như trữ lượng niken phong phú, đặc biệt như ở Indonesia.
Mordor Intelligence ước tính thị trường xe điện ASEAN ở mức gần 500 triệu USD vào năm 2021 và dự đoán nó sẽ tăng lên 2,7 tỷ USD vào năm 2027.
Các nhà hoạch định chính sách trong khu vực đang đưa ra các biện pháp khuyến khích trên phạm vi rộng để thúc đẩy việc sử dụng xe điện như một phần của các cam kết về khí hậu cũng như thu hút đầu tư vào lắp ráp xe và sản xuất phụ tùng.
Indonesia mong muốn chỉ bán ô tô và xe máy điện vào năm 2050. Nước này đưa ra các ưu đãi tài chính và phi tài chính cho cả nhà sản xuất ô tô EV và nhà sản xuất pin, bao gồm cả ưu đãi về thuế cho các nhà nhập khẩu. Brunei đặt mục tiêu 60% tổng doanh số bán xe hàng năm là xe điện vào năm 2035. Thái Lan cũng đang miễn thuế cho nhiều mẫu xe điện. Malaysia đang đặt mục tiêu thiết lập 10.000 trạm sạc EV vào năm 2025. Tại Việt Nam, Chính phủ cũng có những ưu đãi. Ngày 15/01/2022, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 10/2022/NĐ-CP quy định mức thu lệ phí trước bạ là 0% đối với ô tô điện chạy pin đăng ký lần đầu trong 3 năm kể từ ngày 01/3/2022. Trong 2 năm tiếp theo, mức thu này sẽ bằng 50% so với mức thu của các loại xe xăng, dầu có cùng số chỗ ngồi. Với xe đăng ký từ lần thứ 2 trở đi, mức lệ phí trước bạ phải nộp được thống nhất trên toàn quốc là 2%, áp dụng chung cho cả xe điện và xe dùng động cơ đốt trong.
Những công ty lớn và công ty khởi nghiệp kỳ lân trong lĩnh vực năng lượng và giao thông đang đầu tư vào sản xuất pin EV, cơ sở hạ tầng sạc và đội xe EV (xe buýt, ô tô và xe máy) phù hợp với mục tiêu bền vững.
Toyota, Foxconn, Hyundai và VinFast của Việt Nam là một trong những tên tuổi lớn sẽ công bố các kế hoạch lớn cho sự phát triển trong bối cảnh xe điện đang thịnh vượng của khu vực.
Công ty năng lượng quốc gia của Indonesia, Pertamina, không chỉ tham gia sản xuất pin EV mà còn cung cấp cơ sở hạ tầng để trao đổi pin EV. Hơn một trăm Trạm Năng lượng Xanh trên toàn quốc, do công ty con Patra Niaga điều hành, sẽ cung cấp dịch vụ sạc và hoán đổi pin EV (đổi pin trống lấy pin đã sạc đầy). Pertamina đã hợp tác với Grab Indonesia, công ty có hơn 8.500 xe điện, để phát triển hệ sinh thái xe điện tại quốc gia này.
Trong khi đó, một báo cáo từ Nikkei Asia cho biết một ứng dụng xuyên biên giới đã được ra mắt bởi City Energy của Singapore và EV Connection của Malaysia để giúp người lái xe EV dễ dàng tìm thấy các trạm sạc ở cả hai quốc gia. Shell đang lắp đặt bộ sạc EV siêu nhanh dọc theo các đường cao tốc ở Malaysia, Singapore và Thái Lan. Tại Việt Nam, mạng lưới 150.000 cổng sạc đang được VinFast triển khai thần tốc trên khắp cả nước cùng chi phí vận hành đánh giá ưu thế hơn xe xe xăng là những lợi thế giúp ô tô điện nhanh chóng chinh phục khách Việt.
Một số nghiên cứu xem xét sự sẵn sàng của thị trường ASEAN để chuyển từ phương tiện chạy bằng nhiên liệu hóa thạch sang phương tiện chạy bằng điện. Quá trình chuyển đổi sẽ mất thời gian vì hơn 90% lĩnh vực giao thông của khu vực phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.
Thời gian qua, các khoản đầu tư liên quan đến xe điện trị giá hàng tỷ USD đã đổ vào nhiều khu vực khác nhau của Đông Nam Á, khi khu vực có hơn 600 triệu người tiêu dùng này tiếp tục nỗ lực lớn để trở thành một trung tâm xe điện thịnh vượng.
Chính phủ và khu vực tư nhân tại các nền kinh tế trên khắp ASEAN cũng đang đầu tư mạnh mẽ, có thể là sản xuất ô tô để bán trong nước và xuất khẩu, hoặc sản xuất pin và các bộ phận khác có nhu cầu lắp ráp xe điện ở những nơi khác trên thế giới.
Nhà sản xuất Nhật Bản Toyota đã công bố kế hoạch đầu tư 27,1 nghìn tỷ rupiah (2,53 tỷ đô la Singapore) vào Indonesia để sản xuất xe điện. Foxconn có trụ sở tại Đài Loan đang tìm cách bắt đầu sản xuất xe điện và pin ở Trung Java vào cuối năm 2022, trong khi Mitsubishi Motors muốn sản xuất xe điện lai và xe điện chạy pin ở Indonesia như một phần của khoản đầu tư 667 triệu USD vào Indonesia từ năm 2022 đến năm 2025.
Một trong những tập đoàn lớn nhất của Việt Nam, Vingroup, đã ra mắt các mẫu xe điện của riêng mình và đã bán chúng ở Mỹ và Châu Âu. Thái Lan cũng đang cạnh tranh để trở thành trung tâm lắp ráp xe điện trong khu vực, trong khi Malaysia đang cố gắng chuyển đổi lĩnh vực điện tử thế mạnh của mình thành nhà cung cấp động cơ và phụ tùng cho xe điện.
Samsung SDI Energy Malaysia gần đây đã công bố khoản đầu tư trị giá 2,16 tỷ đô la Singapore vào cơ sở sản xuất pin EV đầu tiên của mình tại Seremban, thủ phủ của bang Negeri Sembilan.
Tại Singapore, trung tâm đổi mới mới của Tập đoàn ô tô Hyundai của Hàn Quốc có một nhà máy EV với mục tiêu sản xuất 30.000 EV vào năm 2025. Chính phủ cũng đang nỗ lực mở rộng số lượng trạm sạc EV trên khắp quốc gia.
ASEAN cũng có thể cạnh tranh trong việc cố gắng thu hút sản xuất EV của cả Trung Quốc và nước ngoài vào khu vực. Chẳng hạn, Thái Lan đã thu hút được 2 nhà sản xuất xe điện lớn từ Trung Quốc - MG và Great Wall Motors - nhờ các khoản trợ cấp hào phóng của chính phủ giúp giảm giá cho người mua và khiến doanh số bán xe điện tăng đột biến.
Thái Lan, từ lâu được coi là cường quốc ô tô của ASEAN, có gần như mọi nhà sản xuất ô tô Nhật Bản và các thương hiệu lớn của châu Âu và Mỹ được thành lập tại quốc gia này.
Tuy nhiên, với cơ sở sản xuất khổng lồ ở Trung Quốc, các nhà phân tích lưu ý rằng động lực chính để các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc chuyển sản xuất sang các nước Đông Nam Á là để được hưởng các khoản trợ cấp và ưu đãi thuế đặc biệt này, cũng như tránh thuế nhập khẩu trong khu vực theo Hiệp định Khu vực mậu dịch tự do ASEAN.
Kunat Thararisuthi, nhà phân tích cấp cao về xe điện tại LMC Automotive cho biết: “Thái Lan có thể trở thành trung tâm sản xuất tay lái bên phải cho xe điện Trung Quốc, cho thị trường địa phương và xuất khẩu chúng sang khu vực ASEAN hoặc Australia”.
Theo số liệu mới nhất do LMC cung cấp, Thái Lan và Indonesia cung cấp thị trường nội địa lớn nhất cho xe ở Đông Nam Á - mỗi nước bán gần 1 triệu chiếc mỗi năm - với 2 quốc gia cạnh tranh hàng năm để trở thành thị trường bán hàng hàng đầu.
Trong lĩnh vực xe điện, Indonesia giàu niken đã và đang sử dụng trữ lượng niken khổng lồ - nguyên liệu chính trong pin lithium MNC (mangan, niken và coban) - như một động lực để các nhà sản xuất xe điện toàn cầu như LGES và Tesla sản xuất pin của họ. sản xuất và lắp ráp ô tô trên quần đảo.
Mặc dù Tesla gần đây đã đồng ý mua lượng niken trị giá 5 tỷ USD từ các mỏ của Indonesia trong thời hạn 5 năm, nhưng hãng vẫn chưa ký kết một thỏa thuận lắp ráp trong nước. Điều này, các nhà quan sát cho biết, có thể có liên quan đến công nghệ cải tiến cho pin lithium, vốn là trung tâm của quá trình sản xuất xe điện.
Mặc dù pin lithium NMC hiện chiếm thị phần lớn nhất trong doanh số bán pin EV, nhưng chúng nhanh chóng bị thay thế bởi LFP hoặc pin lithium có nguyên liệu chính là sắt và phốt pho, hiện được sử dụng phổ biến trong các thương hiệu EV của Trung Quốc.
Tuy nhiên, có nhiều lý do khác khiến các nhà sản xuất ô tô EV có thể muốn sử dụng Indonesia - nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á - làm cơ sở sản xuất. Hyundai đã chọn Indonesia làm cơ sở sản xuất xe động cơ đốt trong (ICE) và xe điện trong khu vực, đồng thời đang trên đà xuất khẩu 300.000 chiếc từ quốc gia này chỉ trong năm nay.
Câu chuyện về xe điện thú vị nhất ở Đông Nam Á là VinFast, mẫu xe điện do Việt Nam sản xuất hiện đang cố gắng thâm nhập thị trường Mỹ và châu Âu, sau khi ra mắt thành công các mẫu xe ICE tại thị trường nội địa.
VinFast đang định vị mình để cạnh tranh với các thương hiệu EV lớn hơn và lâu đời hơn của Trung Quốc bằng cách hợp tác với các đối tác không phải người Trung Quốc.
“ASEAN phải phát triển quan hệ đối tác với các công ty châu Âu và Mỹ để đảm bảo cả công nghệ và khả năng tiếp cận thị trường toàn cầu”, Dunne nói, đồng thời lưu ý rằng VinFast đang xây dựng mối liên kết với các nhà lãnh đạo toàn cầu như Samsung và Pininfarina của Ý.
Kunat của LMC tin rằng VinFast đang đánh một canh bạc lớn bằng cách tiến ra nước ngoài trước, trước khi cố gắng thâm nhập thị trường ASEAN một cách lớn hơn trước. Ông nói: “Bằng cách bán xe điện của mình ở Mỹ, họ có thể thu hút được sự chú ý của công chúng, vì vậy có thể họ đang cố gắng tạo dựng tên tuổi ở thị trường Mỹ trước, sau đó quay trở lại Đông Nam Á”.
Khuyến khích quốc gia và sáng kiến khu vực
Các quốc gia thành viên ASEAN ủng hộ quá trình chuyển đổi sang một hệ thống giao thông bền vững với nhiên liệu, phương tiện và tàu sạch hơn theo Kế hoạch Chiến lược Giao thông vận tải ASEAN Kuala Lumpur 2016 - 2025.
Theo đánh giá chính sách của Trung tâm Năng lượng ASEAN, Brunei, Indonesia, Singapore và Thái Lan đã đặt mục tiêu triển khai EV. Campuchia, Indonesia, Malaysia, Philippines và Singapore đang đưa ra các hình thức khuyến khích khác nhau để đẩy nhanh việc triển khai xe điện và thu hút đầu tư. Indonesia, Philippines và Thái Lan đang thúc đẩy sản xuất xe điện trong nước nhằm giảm chi phí. Báo cáo cũng cho biết nhà sản xuất xe điện của Việt Nam, VinFast, có thể cung cấp “một tiêu chuẩn tốt” cho việc sản xuất xe điện trong nước.
ASEAN for Business tháng 6 năm 2022 cho biết chuỗi cung ứng ô tô tích hợp trong khu vực, bao gồm các nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới và các sáng kiến tạo thuận lợi thương mại, chẳng hạn như Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), biến Đông Nam Á thành “một trung tâm sản xuất xe điện đầy hứa hẹn trong khu vực”. Báo cáo chỉ ra rằng RCEP cung cấp mức thuế ưu đãi cho những người đáp ứng yêu cầu hàm lượng giá trị khu vực 40%. Điều này sẽ tạo thuận lợi cho dòng chảy của các bộ phận ô tô trong khu vực, thúc đẩy sức mạnh tổng hợp sản xuất và củng cố chuỗi cung ứng khu vực.
Tuy nhiên, các quốc gia phải đối mặt với một số thách thức cản trở việc áp dụng xe điện ở Đông Nam Á như vẫn còn thiếu cơ sở hạ tầng sạc công cộng, chi phí sở hữu cao, an toàn, phạm vi lái xe, vận hành và bảo dưỡng và nguồn năng lượng cùng độ tin cậy cung cấp điện.
Một cuộc khảo sát gần đây do Deloitte thực hiện cho thấy người tiêu dùng trong khu vực ngày càng quan tâm đến xe điện, “do chi phí nhiên liệu thấp hơn, lo ngại về biến đổi khí hậu/giảm lượng khí thải và trải nghiệm lái xe tốt hơn. Người tiêu dùng ở Singapore, Malaysia và Thái Lan quan tâm nhiều nhất. Tuy nhiên, việc thiếu cơ sở hạ tầng sạc công cộng và phạm vi lái xe vẫn là rào cản đối với việc áp dụng”, do dung lượng pin hạn chế trong hành trình đường dài.
Hiện tại, doanh số bán hàng của các loại xe điện hạng nhẹ của Đông Nam Á chiếm khoảng 3% doanh số bán hàng toàn cầu, với doanh số bán xe 2 bánh tiếp tục chiếm khoảng 25% thị trường xe 2 bánh toàn cầu. Xe hai bánh là phương tiện giao thông chính ở hầu hết các quốc gia trong khu vực, phần lớn là do hệ thống giao thông công cộng chưa phát triển và chi phí sở hữu thấp. Thị trường xe 2 bánh lớn nhất ngoài Trung Quốc là Việt Nam, tiếp theo là Đài Loan, Indonesia, Thái Lan và Malaysia, với xe 2 bánh ước tính chiếm khoảng 80% tổng số phương tiện trong khu vực vào năm 2022.
Đông Nam Á là trung tâm sản xuất ô tô lớn thứ bảy trên toàn cầu, sản xuất 3,7 triệu xe vào năm 2022. Thái Lan có công suất sản xuất ô tô lớn nhất trong khu vực, tiếp theo là Indonesia, Malaysia và Việt Nam. Các quốc gia trong khu vực đang tận dụng các chính sách, ưu đãi thuế và trợ cấp mua hàng để thu hút đầu tư nước ngoài vào sản xuất pin và xe điện trong nước, đồng thời khuyến khích sử dụng xe điện trong nước.
Khi việc áp dụng xe điện tăng lên ở Đông Nam Á, doanh số bán xe điện hạng nhẹ hàng năm trong khu vực dự kiến sẽ tăng gấp ba lần vào năm 2030. Với tốc độ sản xuất xe điện trong khu vực tăng trưởng với tốc độ tăng tưởng kép (CAGR) là 11% trong cùng kỳ, chiếm gần bốn lần nhu cầu địa phương vào thời điểm đó. Tương tự, nhu cầu xe 2 bánh chạy điện hàng năm trong khu vực dự kiến sẽ tăng với tốc độ CAGR là 14%, trong khi nguồn cung tăng theo cấp số nhân lên gần gấp đôi mức cầu.
Với cơ sở sản xuất mạnh mẽ và các ưu đãi của chính phủ, Thái Lan và Malaysia có vị trí thuận lợi để trở thành trung tâm xe điện quan trọng ở Đông Nam Á. Về sản xuất pin, khu vực này mang đến cơ hội đa dạng hóa ngành công nghiệp ô tô trong một thị trường tập trung cao độ, với các dự án niken của Indonesia có khả năng thúc đẩy đầu tư hơn nữa vào sản xuất pin trong nước trong trung hạn.
Tuy nhiên, doanh số bán xe điện hạng nhẹ ở Đông Nam Á sẽ vẫn nhỏ hơn đáng kể so với doanh số bán xe 2 bánh chạy điện, mặc dù số lượng xe điện hạng nhẹ đăng ký mới dự kiến sẽ tăng gấp ba lần vào năm 2030.
Nhờ có trữ lượng niken lớn, Indonesia dự kiến sẽ tăng cường đầu tư đáng kể vào các cơ sở công nghệ gọi là lọc axit áp suất cao (HPAL) trong nước để sản xuất các sản phẩm trung gian cung cấp niken sunfat cấp cho pin.
Nguồn cung khu vực được dự đoán sẽ tăng gấp 10 lần vào năm 2030, tăng với tốc độ nhanh hơn nhiều so với nhu cầu khu vực. Điều này tạo cơ hội cho xuất khẩu toàn cầu, mặc dù cần đầu tư nhiều hơn để cạnh tranh với các nhà sản xuất pin và xe điện lớn trong và ngoài Trung Quốc.