Đợt nắng nóng khắc nghiệt vào năm 2022 đã khiến lưới điện Trung Quốc quá tải và khiến chính phủ nước này phải hạn chế sạc xe điện như một giải pháp khẩn cấp. Vào thời điểm đó, nhà máy điện ảo (VPP) được cho có thể khiến sự cố lưới điện như vậy ít có khả năng xảy ra lần nữa.
Với nhiều người khái niệm nhà máy điện ảo là một công nghệ còn quá mới nhưng công nghệ này có sức mạnh tổng hợp đặc biệt tốt với ngành công nghiệp xe điện, đó là lý do tại sao chính phủ Trung Quốc bắt đầu đầu tư vào VPP.
VPP về cơ bản chỉ là tập hợp các nguồn năng lượng phân tán có thể cân bằng điện trên lưới điện. Các tài nguyên bao gồm bộ sạc xe điện, máy bơm nhiệt, tấm pin mặt trời trên mái nhà và bộ pin dự phòng tại nhà.
Để thực sự tận dụng tối đa các nguồn tài nguyên này, VPP có một cách khác, đó là một hệ thống thông minh trung tâm điều phối việc cung cấp và tiêu thụ năng lượng.
Hệ thống này cho phép các công ty tiện ích xử lý những thời điểm có nhu cầu năng lượng cao hơn bằng cách thực hiện các điều chỉnh như chuyển thời gian sạc xe điện sang 2 giờ sáng để tránh giờ cao điểm.
Chính phủ Mỹ đang nỗ lực tăng gấp ba công suất VPP vào năm 2030. Công suất đó tương đương với 80 đến 160 nhà máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch không cần phải xây dựng. Người Mỹ kỳ vọng rằng pin EV và cơ sở hạ tầng sạc EV sẽ là yếu tố lớn nhất trong việc xây dựng công suất VPP bổ sung này.
Xem xét tác động đáng kể của xe điện đối với lưới điện, không có gì ngạc nhiên khi Trung Quốc, nơi cuộc cách mạng xe điện đang diễn ra nhanh hơn bất kỳ quốc gia nào khác, cũng đã chuyển sự chú ý sang VPP.
Đến cuối năm 2023, có hơn 20 triệu xe điện ở Trung Quốc, gần một nửa tổng số toàn cầu. Cùng với nhau, những chiếc xe này có thể tiêu thụ một lượng năng lượng khổng lồ nhưng pin của chúng cũng có thể là nguồn dự phòng khẩn cấp. Tình trạng thiếu điện xảy ra ở Trung Quốc hầu như vào mỗi mùa hè là một lời nhắc nhở khẩn cấp rằng nước này cần tìm ra cách kết hợp hàng triệu xe điện này vào lưới điện hiện có.
Nhưng may mắn thay, đã có một số động thái trong lĩnh vực này, cả từ chính phủ Trung Quốc và các công ty xe điện Trung Quốc.
Vào tháng 1 năm 2024, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc, cơ quan hoạch định kinh tế hàng đầu, đã công bố kế hoạch chi tiết để tích hợp cơ sở hạ tầng sạc xe điện vào lưới điện.
Quốc gia này có kế hoạch bắt đầu các chương trình thí điểm định giá điện linh hoạt ở một số thành phố: giá thấp hơn vào đêm khuya có thể khuyến khích các chủ sở hữu xe điện sạc phương tiện của họ khi lưới điện không bị quá tải. Mục tiêu là không quá 40% quá trình sạc xe điện sẽ diễn ra ngoài những “giờ thấp điểm” này. Cũng sẽ có một loạt trạm sạc hai chiều ở không gian công cộng và riêng tư. Tại các bộ sạc này, pin có thể lấy điện từ lưới điện hoặc gửi lại.
Trong khi đó, NIO, một công ty xe điện hàng đầu của Trung Quốc, đang chuyển đổi mạng lưới sạc của riêng mình. Tháng trước, 10 trạm sạc NIO đã được mở tại Thượng Hải cho phép các phương tiện đưa năng lượng trở lại lưới điện. Công ty cũng có hơn 2.000 trạm đổi pin trên toàn quốc. Đây là những nguồn lưu trữ năng lượng lý tưởng cho mạng VPP. Một số trong số chúng đã được kết nối với các chương trình thí điểm VPP ở miền đông Trung Quốc, công ty cho biết vào tháng 7 năm 2023.
Một trong những trở ngại chính cho việc áp dụng VPP là thu hút mọi người đăng ký tham gia. Nhưng có một phần thưởng hấp dẫn được đưa ra đó là tiền.
Nếu cơ sở hạ tầng sạc ngược phát triển lớn hơn, hàng triệu chủ sở hữu xe điện Trung Quốc có thể kiếm được một ít thu nhập bằng cách sạc điện vào đúng thời điểm và bán điện cho người khác.
Chưa rõ tiềm năng kiếm tiền là bao nhiêu vì các chương trình thí điểm này vẫn đang ở giai đoạn đầu ở Trung Quốc. Nhưng các dự án VPP hiện tại ở Mỹ có thể cung cấp một số tài liệu tham khảo.
Rõ ràng, sẽ mất nhiều thời gian để chuyển đổi lưới điện. Nhưng việc phát triển VPP cùng với mạng lưới sạc xe điện có vẻ như là một tình huống đôi bên cùng có lợi đối với Trung Quốc. Nó sẽ giúp nước này duy trì vị trí dẫn đầu trong ngành xe điện, đồng thời cũng làm cho lưới điện trở nên linh hoạt hơn và ít phụ thuộc hơn vào các nhà máy điện than. Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu chính quyền địa phương và các công ty Trung Quốc hợp tác cùng nhau để triển khai các nhà máy điện ảo một cách nghiêm túc trong vài năm tới.