Công nhân vệ sinh xe tại gian hàng Avatr trong ngày dành cho giới truyền thông tại triển lãm ô tô Thượng Hải ở Thượng Hải, Trung Quốc. Ảnh: Reuters.
Thông báo từ chính quyền Trịnh Châu và Lạc Dương nói nguyên do cho việc tạm dừng trợ cấp là do vòng tài trợ đầu tiên do Bắc Kinh phân bổ cho chương trình sắp hết, trong khi Thẩm Dương và Trùng Khánh nói việc tạm dừng là do điều chỉnh để cải thiện hiệu quả vốn.
Chính quyền Trung Quốc đã dựa vào trợ cấp cho các mặt hàng đắt tiền, bao gồm ô tô, đồ gia dụng và một số thiết bị điện tử để khuyến khích mọi người chi tiêu vì tâm lý người tiêu dùng trong nước vẫn trì trệ trong bối cảnh bất động sản suy thoái kéo dài và lo ngại về tăng trưởng tiền lương và thất nghiệp.
Các chương trình đã được đón nhận với sự nhiệt tình. Theo Bộ Thương mại nước này, tính đến ngày 31 tháng 5, đã có hơn 4 triệu đơn xin trợ cấp đổi xe ô tô trong năm nay.
Dữ liệu bán lẻ của Trung Quốc trong tháng 5 vừa qua được công bố mới đây cũng đã gây bất ngờ khi trợ cấp được coi là một trong những lý do khiến mức tăng trưởng cao hơn dự kiến là 6,4%.
Mặc dù chưa có thông báo chính thức nào về thời điểm chính quyền trung ương sẽ giải ngân thêm tiền cho các chương trình, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc và Bộ Tài chính đã tuyên bố các khoản trợ cấp sẽ tiếp tục trong suốt năm 2025, khiến các nhà phân tích dự đoán rằng các khoản tiền mới cho quý thứ ba sẽ được giải ngân từ tháng 7.
Tuy nhiên, chương trình trợ cấp cũng đã gây ra nhiều tranh cãi, đặc biệt là trong lĩnh vực ô tô. Ngành công nghiệp ô tô của Trung Quốc, ngành công nghiệp lớn nhất thế giới, đã bị các cơ quan quản lý chỉ trích vì cuộc chiến giá cả ngày càng sâu sắc đã làm giảm lợi nhuận của ngành.
Một trong những vấn đề chính được các phương tiện truyền thông và cơ quan quản lý Trung Quốc xác định là cái gọi là "xe cũ không đi được quãng đường nào", ám chỉ việc bán xe mới như xe cũ được giảm giá mạnh để thoát khỏi hàng tồn kho.
Chính quyền tỉnh Hà Nam cho biết thêm rằng doanh số bán "xe cũ không đi được quãng đường nào" là một trong những yếu tố chính dẫn đến việc trợ cấp được sử dụng vượt quá kỳ vọng, dẫn đến việc phải đình chỉ. Một số doanh nghiệp đã ngụy trang xe mới hoặc gần như mới thành xe cũ mà họ có thể đổi để được trợ cấp.
Tờ Nhân dân Nhật báo cũng kêu gọi trấn áp vấn nạn xe cũ nhưng không đi được quãng đường nào, vài tuần sau khi Chủ tịch Wei Jianjun của Great Wall Motor lên án công khai hành vi này.
Thị trường ô tô Trung Quốc đang tăng trưởng mạnh mẽ, được thúc đẩy bởi các khoản trợ cấp hào phóng của chính phủ. Các đại lý đang tận dụng điều này theo nhiều cách và một vấn đề nổi cộm đó là việc bán xe chưa đi km nào nhưng lại bán như đã từng "sử dụng" để bỏ túi các khoản trợ cấp đổi xe nhằm giúp người tiêu dùng. Hiện tại, nhiều thành phố đã phải dừng các khoản trợ cấp này, nghĩa là người mua địa phương sẽ sớm phải đối mặt với chi phí cao hơn khi lái xe mới.
Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc (CAAM) trước đó cũng đã đưa ra các sáng kiến mới đây và kêu gọi các công ty xe năng lượng mới (NEV) trong nước duy trì trật tự cạnh tranh công bằng và kiềm chế độc quyền thị trường hoặc bán phá giá sản phẩm.
CAAM đưa ra bốn sáng kiến để bảo vệ sự phát triển của ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc:
1. Tất cả các doanh nghiệp phải tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc cạnh tranh công bằng và tiến hành hoạt động kinh doanh theo luật pháp và quy định.
2. Các công ty hàng đầu không được độc quyền thị trường, chèn ép các đối thủ khác hoặc gây tổn hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của các đối thủ khác trong ngành.
3. Khi các công ty hợp pháp giảm giá để giải phóng hàng tồn kho, họ không được bán hàng dưới giá thành. Họ không được tham gia vào các quảng cáo sai sự thật gây hiểu lầm cho người tiêu dùng, phá vỡ trật tự thị trường hoặc gây tổn hại đến lợi ích cơ bản của ngành và người tiêu dùng.
4. Tất cả các công ty phải tiến hành tự kiểm tra và khắc phục theo luật pháp và quy định quốc gia có liên quan.
Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin Trung Quốc (MIIT) cũng lên tiếng ủng hộ sáng kiến của CAAM, lưu ý rằng "cuộc chiến giá cả" giữa các nhà sản xuất ô tô đã làm gián đoạn nghiêm trọng các hoạt động kinh doanh bình thường và đe dọa đến sự phát triển lành mạnh, bền vững của ngành.